RENIFER TUNDROWY

Rangifer tarandus

 

biały pasek

Status wg IUCN Red List

narażony na wyginięcie
renifer
Znak zapytania - grafika

Czy wiesz, że....

Renifer jest przedstawicielem rodziny jeleniowatych. W Europie inaczej nazywany jest renem, a w Ameryce Północnej – karibu, jeśli mowa o osobnikach dzikich i reniferem, jeśli o udomowionych.
Ciekawostką jest też to, że stały się inspiracją dla powstania fińskiej jednostki miary „poronkusema”. Jest to odcinek o długości 9,7 km, po którym renifery przystając na chwilę oddają mocz, bo nie potrafią robić tego w ruchu.
Skąd się wzięła wizja latających reniferów w zaprzęgu św. Mikołaja? Okazuje się, że same zwierzęta mogłyby wiele nam o tym opowiedzieć… Na dalekiej północy rośnie pewien gatunek grzyba, którym raczą się rogacze.
Grzyb zawiera muscimol, substancję toksyczną dla ludzi, jednak kopytni mieszkańcy północy mogą go bezpiecznie przetrawić. Po takiej sesji zwierzęta zachowują się, mówiąc delikatnie, dość specyficznie. Syberyjscy szamani, by osiągnąć reniferowy stan umysłu – popijają mocz tych zwierząt, które spożyły grzyba. Nie próbujcie tego robić. Nawet jeśli jesteście w posiadaniu grzyba i renifera.

Jak wygląda RENIFER TUNDROWY?

Różne podgatunki reniferów wykazują szeroki zakres rozmiarów. Ogólnie rzecz biorąc, podgatunki zamieszkujące bardziej południowe szerokości geograficzne są większe niż ich północni kuzyni. Renifer może osiągać wysokość w kłębie do 120 cm, a jego długość całkowita waha się od 150 do 230 cm. Renifery mają krótkie ogony.

Występuje wyraźny dymorfizm płciowy, samce niektórych podgatunków są wręcz dwukrotnie większe niż samice. Sierść renifera to doskonała, lekka izolacja przed ekstremalnie niskimi temperaturami. Włosy są puste w środku, co pomaga zatrzymać ciepło blisko ciała, podobnie jak puchowa kurtka. Jednocześnie sierść taka sprawia, że są bardziej wyporne, co ułatwia im pływanie. Umaszczenie różni się w zależności od podgatunku, regionu, płci i pory roku, od bardzo ciemnobrązowych byków reniferów leśnych latem do prawie białych na Grenlandii (R. t. groenlandicus) i na dalekiej Arktyce. Często na brzuchu, szyi i nad racicami sierść jest jaśniejsza lub biała. Pysk renifera jest zakończony szerokim nosem – jest to przystosowanie zwierzęcia do ogrzewania chłodnego powietrza, zanim trafi ono do płuc. Oczy reniferów mogą zmieniać ubarwienie w ciągu roku – zimą stają się niebieskie, a latem bursztynowe. Najpewniej ułatwia im to obserwację otoczenia podczas nocy polarnej. Racice, stanowiące rogowe zakończenie czterech palców każdej kończyny renifera, są duże i wklęsłe, dzięki czemu nogi renifera stanowią dla niego dobre oparcie w kopnym śniegu i miękkiej tundrze – warunkach, z którymi często się spotykają. Szerokie racice przydają się również podczas pływania. Renifery wydają słyszalny odgłos klikania podczas chodzenia, który jest wytwarzany przez ocieranie się ścięgien o kość stopy. Renifer tundrowy to jedyny gatunek z rodziny jeleniowatych, u którego poroże występuje u obu płci. Dojrzałe byki mogą nosić ogromne i złożone poroże, podczas gdy krowy i młode zwierzęta mają zwykle mniejsze i prostsze. Dojrzałe byki zrzucają zwykle poroże wkrótce po rykowisku, czyli w grudniu, podczas gdy krowy mogą je utrzymywać do wiosny, która na dalekiej północy następuje w okolicach czerwca. Charakterystyczny łopatowaty wyrostek poroża znajdujący się nad nosem renifera służy mu jako łopata do odgarniania śniegu podczas poszukiwania pokarmu.

Gdzie występuje renifer?

Zasięg reniferów pokrywa się niemal dokładnie z północnym kołem podbiegunowym. Podgatunek leśny renifera – renifer kanadyjski (Rangifer tarandus caribou) można znaleźć na południu aż do 46 stopnia szerokości geograficznej północnej, podczas gdy inne podgatunki (renifer mały [R. t. pearyi] i renifer z archipelagu Svalbard [R. t. platyrhynchus]) można znaleźć nawet na 80 stopniu szerokości geograficznej północnej.

Kiedyś spotykane dalej na południu, aż do Niemiec, Wielkiej Brytanii, Polski i stanu Maine (USA). Jednak nadmierne polowania i niszczenie siedlisk zmniejszyły historyczny zasięg reniferów.Karibu zamieszkuje arktyczną tundrę i subarktyczne (borealne) regiony leśne.

0 cm

wysokość w kłębie

do 0 cm

długość całkowita

0 km/h

prędkość

0 km

dystans w ciągu roku

Jak zachowuje się renifer tundrowy?

Renifery znane są z pokonywania ogromnych dystansów – wędrują na odległości większe niż jakikolwiek inny ssak lądowy. W ciągu roku mogą przemierzać ponad 5000 kilometrów, z intensywnymi migracjami wiosną i jesienią. Mogą osiągać prędkość 80 km/h. Wiosenna migracja prowadzi karibu z zimowego pasma z powrotem do miejsc wycielenia. Korzystanie z tradycyjnych miejsc wycielenia jest podstawą definiowania stad reniferów. Renifery są stadne, a największe grupy, które mogą liczyć dziesiątki tysięcy, można znaleźć w miesiącach letnich. Uważa się, że takie zachowanie przynosi pewną ulgę w przypadku nękania komarów i pasożytniczych owadów z rodziny gzowatych.

Wraz z nadejściem chłodniejszej pogody, grupy stają się mniejsze, ale renifery mogą się ponownie gromadzić podczas rykowiska i migracji jesiennej. Byki walczą z konkurentami, aby uniemożliwić im rozmnażanie się z samicami na ich terenie. Większość potyczek jest krótkich, ale zdarzają się poważne bitwy, które mogą skutkować obrażeniami lub śmiercią. Większość reniferów zimuje na terenach leśnych, gdzie warunki śniegowe są korzystniejsze. Renifery są w stanie zlokalizować pokarm pod śniegiem, najwyraźniej dzięki swojej zdolności wyczuwania jej. Aby sięgnąć po pokarm, przednimi nogami kopią zagłębienia. Dominujący samiec często uzurpuje sobie prawa do dołków wykopanych przez podległe mu osobniki.

Renifery komunikują się między sobą za pomocą dźwięków, a także bodźców wizualnych, chemicznych i dotykowych. Mają dobry węch, co pozwala im znaleźć pożywienie zakopane głęboko pod śniegiem. Zakres widma odbieranego przez oko renifera obejmuje także ultrafiolet.

Czym żywi się renifer tundrowy?

Renifery to zwierzęta roślinożerne. Ich dieta jest najbardziej zróżnicowana latem, kiedy zjadają liście wierzb i brzóz, grzyby, wełniankę, turzycę i wiele innych gatunków roślinności lądowej. Porosty są ważnym składnikiem diety, zwłaszcza zimą, ale nie są spożywane wyłącznie.

Zimą ich głównym pożywieniem są porosty, takie jak chrobotek reniferowy, ale jedzą też inne rośliny, które znajdują pod pokrywą śnieżną oraz porosty zwisające z drzew. Latem pasą się na różnych rodzajach traw, ziół i liści, chętnie zjadają grzyby rosnące późnym latem i wczesną jesienią

Renifer jest przeżuwaczem i ma wyjątkową zdolność wchłaniania bardzo odżywczych składników z porostów. Kolejną zaletą renifera jest to, że ma dobrą zdolność dostosowywania swoich zachowań do dostępności pastwisk. Jeśli jest w stanie, zajmuje tylko najlepsze części pastwiska. Jednak przeżuwacz będzie miał trudności z przetrwaniem, jeśli pastwisko zostanie nagle zmienione, ponieważ mikroorganizmy w żołądku potrzebują pewnego czasu, aby przestawić się na nowy pokarm. Jeśli renifer głoduje, może to mieć negatywny wpływ na jego zdolność trawienia pokarmu, nawet jeśli dostanie wystarczającą ilość pożywienia po okresie głodu.

Zagrożenia i ochrona renifera tundrowego

Renifery wydają się być powszechnie występującym zwierzęciem na północy Europy, Azji i Ameryki Północnej. Jednak sytuacja ta zmienia się bardzo dynamicznie, bo w zaledwie trzy pokolenia (21 lat) odnotowano aż 40% spadek liczebności populacji w środowisku naturalnym. Dwa lata temu status tego gatunku w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych został podniesiony z „najmniejszej troski” (Least Concern) do „narażonego na wyginięcie” (Vulnerable). Coraz częściej mówi się więc o konieczności ich ochrony i podjęcia zdecydowanych działań

W przypadku górskich i leśnych reniferów zmiany krajobrazu spowodowane rozwojem leśnictwa i przemysłu, zwłaszcza dróg i profili sejsmicznych, prowadzą do zmian w roślinności i podatności reniferów na drapieżnictwo. Jednak pomimo znajomości związku między zmianami krajobrazu a drapieżnictwem, zarządzanie nie jest jeszcze skuteczne, ponieważ spadki liczebności u borealnego podgatunku renifera nadal trwają. Zmiany krajobrazu, zwłaszcza w infrastrukturze transportowej, zakładach energetycznych i ośrodkach turystycznych, często stanowią bariery dla migracji i są odpowiedzialne za fragmentację populacji reniferów w Norwegii. Niektóre zmiany krajobrazu, w tym górnictwo, które budzą duże obawy, obejmują pył i skumulowane skutki negatywne dla zwierząt. W przypadku Stada Środkowej Arktyki na Alasce, zachodnia część terenów wycielenia została intensywnie zagospodarowana jako pola naftowe z sieciami dróg, rurociągów i innych instalacji związanych z odwiertami. Rozwój ten wpłynął na masę ciała i przeżywalność cieląt: początkowo stado wzrosło częściowo w wyniku założenia kompromisu między kosztami rozwoju w ramach lepiej regulowanych polowań.

Nieuregulowane polowania i współzawodnictwo z udomowionymi reniferami są udokumentowanymi zagrożeniami dla reniferów kontynentalnej tundry. Jednak mechanizmy leżące u podstaw powszechnych spadków nie są w pełni poznane, zwłaszcza rola drapieżnictwa, odżywiania, chorób i interakcji pasożytniczych. Na renifery polowano od tysięcy lat, polowania te są częścią życia i kultury północnych rdzennych mieszkańców. Jednak technologia zmieniła rodzaj wysiłku, jaki myśliwi wkładają w polowanie, często niezależnie od obfitości występowania reniferów na danym obszarze, co prowadzi do opóźnień w wykrywaniu skutków niezrównoważonych polowań. Warunki, w których pozyskiwanie zwierząt staje się zagrożeniem, są złożone i chociaż renifer podlega planowemu zarządzaniu, rzeczywistość jest taka, że reakcje kierownictwa są często utrudnione przez nieufność do danych naukowych, nieporozumienia dotyczące przyczyn spadków i opóźnienia w reagowaniu instytucji na wdrażanie działań zarządczych.

Zmiany klimatyczne w Arktyce są gwałtowne, a ich skutki będą złożone, z powodu względnych i bezwzględnych zmian dostępności pokarmu, czasu topnienia śniegu, zamarzania i rozpadu pokrywy lodowej. Szkodliwym efektem, który może zmienić kontekst innych zagrożeń, są zmiany w częstotliwości opadów deszczu na śniegu lub innych zjawisk oblodzenia, zwłaszcza na wyspach arktycznych. Oblodzenie może powodować rozległe zmiany w migracji i śmierć, zwłaszcza cieląt i dorosłych byków. Cieplejszy klimat będzie miał złożony wpływ na pasożyty, ponieważ niektóre z nich są przystosowane do klimatu chłodnego, a ich rozwój może być ograniczony w cieplejszych temperaturach. Wyższe temperatury zmienią rozmieszczenie żywicieli pośrednich i wektorów, takich jak komary. W Finlandii ostatnie cieplejsze lata wzmogły aktywność komarów, prowadząc do rozprzestrzeniania się nicieni Setaria tundra u reniferów fińskich, powodując wiele zgonów.

Jak ZOO Wrocław pomaga reniferowi tundrowemu?

W zoo we Wrocławiu prowadzona jest hodowla i edukacja na temat tego gatunku.

przyłącz się do nas

Pomóż nam chronić ginące gatunki. Fundacja ZOO Wrocław DODO realizuje ponad 30 projektów ochroniarskich na świecie.

Przekaż swój 1,5%

KRS 0000623492

Pantera śnieżna